شیخ محمد خیابانی گونش ایلی 1259 دا خامنه ده آنادان اولوب و جاوانلیقدا آتاسییلا تجارت اوچون پطروگرادا گئدیب و سونرالار دینی تحصیله ادامه وئره‌رک اجتهادا یئتیشدی، مشروطه دؤنمینده مجاهدلره قاتیشدی و مشروطه‌دن سونرا 2جی مجلسه یول تاپدی و م1919 مقاوله نامه علیه اینه، گونش ایلی 1299دا(م1920) تبریزین قیامینی رهبرلیک ائله دی، او ایلین باهاریندا آزادیستان حکومتینی آذربایجان‌دا قوُردو.
خیابانی گونش ایلی 1299دا شهریور آییندا مخبرالسلطنه‌نین قانونسوز هوجوم اییله شهادته یئتیشدی، آذربایجان مورخلری و آیدینلاری خیابانی قالخیشینین یئنیلگییه اوُغراماسینین اصلی ندنلرینی بئیله سیرالاییرلار:
ایلکجه بو دؤنم ستارخان زامانی کیمی، هله ده آذربایجان موباریزلری، مرکزی حکومتی تورک حکومتی بیله رک اؤزلرینی اوْنلارین بیر پارچاسی کیمی ساییردیلار و اختلافلارین بیر میللتین ایچ قاوقالاری کیمی حساب ائدیردیلر، حالبوکی دئمک اولار روس و انگیلیزلرین یاردیمییلا، درباردا و مرکزده، آذربایجان و تورک قارشیتی قوّملر ایشباشینا گلمیشدیلر ولی گئچمیش، هله ده بعضی موباریزلرین گؤزلرینین اؤنونده پرده کیمی دورموشدور.
ایکینجی اولاراق ائله بوُ باخیشدان دوْلایی، آذربایجانلیلار ائیله یه بیلمه دیلر امپریالیستلرین سیاستلرینی تانییاراق اونلارلا آذربایجانین گوجلو حرکاتینین آراسیندا دنگه ساخلایالار، بو اوٌزدن ده بو گوجلری اؤز علیه لرینه دوغرو یؤنلمه سینه سبب اوْلدولار.
و اوچونجو اولاراق قونشو سوْیداش اؤلکه لرین و اؤزللیکله آنادولو تورکلرینین گوٌجلرینی و یاردیملارینی دَیرلندیره بیلمه دیلر، دئمک اولار ایلک قالخیش دؤنمی یعنی ستارخان و اوْنون طرفدارلارینی قیراندان سوْنرا، پهلویچیلر آذربایجانا قارشی ایکینجی هجوما باشلادیلار و خیابانی حرکتینی بوْغماقلا، توٌرک ملتینی تاپدامالاغا باشلادیلار و امپریالیستلرین حمایه سینده اوْلان پهلویچی راسیستلر، تام حاکمیته یئتیشدیلر.
شیخ محمد خیابانینین سؤزلریندن :
بیر میللتین شرافتی اوچون لازم اولان شرط استیقلالدیر.
میللتین استیقلالینی یالنیز فضیلت و عالی اخلاق حفظ ائده بیلر.
آزادلیق حقیقت سیز مومکون دئییل.
هر میللتین استیقلالینین نگهبانی اونون شجاعت و قهرمانلیغیدیر.
ترقی ائله مک واجیب، ائتمه مک اؤلومدور.