ساختار صحیح جمله تورکی این است
فاعل+قید مکان +قید زمان +مفعول غیر صریح+مفعول صریح+قید + فعل
مثال=آتا -هرگون- اوشاقلارا -حیدر بابا- منظومه سینی -حرارتله- اوخویوردو
در زبان ادبی تورکی حرف ربط "که یا کی" وجود ندارد و به مرور زمان از فارسی وارد این زبان شده است و دیده میشود که به اشتباه در حال استفاده فراوان از این حرف هستیم،و این در حالیست که جملات صحیح تورکی هیچ احتیاجی به این حرف ربطی ندارد و اگر در هر جای جمله از آن استفاده شود آن جمله کاملا اشتباه میباشد و باید اصلاح شود.
این مسئله تا جایی پیش رفته است که در برخی موارد دیده میشود که حتی استادان شعر نیز آن را به کار میبرند،حال شاید به خاطر وزن شعر از این مسئله چشم پوشی شود ولی استفاده از حرف که در نثر کاملا اشتباه میباشد.
به مثالهای زیر دقت نمایید:
او سؤز کی سن دونن دئدین ( آن حرفی که تو دیروز بهم گفتی)
ای اونلار کی ایمان گتیریبسیز ( ای کسانی که ایمان آورده اید)
همانطوری که شاهد بودید در جملات تورکی بالا اثر گرامر فارسی کاملا مشخص است و باید به جای آنها اینگونه بگوییم و بنویسیم:
همانطوری که شاهد بودید در جملات تورکی بالا اثر گرامر فارسی کاملا مشخص است و باید به جای آنها اینگونه بگوییم و بنویسیم:
_سن دونن منه دئدیگین او سؤز
_ای ایمان گتیرمیش لر و یا ای اینانمیش لار
وقتی جملات تورکی را با گرامر خود بیان کنیم بر فصاحت و صراحت آن افزوده شده و زیبایی آن نیز حفظ میشود. مثالهای بیشتر:
1-او یئره کی گئتدم (گئتدیییم یئره)
2-او آدام کی من گؤردوم( گؤردویوم آدام)
3-او فوتبال کی من باخدیم( باخدیغیم فوتبال)
با افزدون پسوندهای زیر به بن فعل و سپس اسم مربوطه میتوان گفت رابطه حرف اضافه که ایجاد میشود
dik-dük-dıq-duq
im-üm-ım-um
اول شخص مفرد
in-ün-ın-un
دوم شخص مفرد
i-ü-ı-u
سوم ضخص مفرد
imiz-ümüz-ımız-umuz
اول شخص جمع
iniz-ünüz-ınız-unuz
دوم شخص جمع
ləri- ları
سوم شخص جمع
البته در حالاتی که اول پسوند ضمیر خود صدار دار
است
حرف K به y
و حرف q به ğ تبدیل خواهد شد
مثال
Gör+dük+ün =Gördüyün
Bax+dıq+ımız=Baxdığımız
حرف ربط که ——آخرین حرف صدا دار فعل
e-ə-i
Getdiyim yer جایی که رفتم
Getdiyin yer جایی که رفتی
Getdiyi yerجایی که رفت
Getdiyimiz yerجایی که رفتیم
Getdiyiniz yerجایی که رفتید
Getdikləri yerجایی که رفتند
حرف ربط که ——آخرین حرف صدا دار فعل
ö-ü
Gördüyüm bağ باغی که دیدم
Gördüyün bağ باغی که دیدی
Gördüyü bağ باغی که دید
Gördüyümüz bağ باغی که دیدیم
Gördüyünüz bağ باغی که دیدید
Gördükləri bağ باغی که دیدند
آخرین حرف صدا دار فعل
a-ı
Baxdığım filim
فیلمی که نگاه کردم
Baxdığın filim
فیلمی که نگاه کردی
Baxdığı filim
فیلمی که نگاه کرد
Baxdığımız filim
فیلمی که نگاه کردیم
Baxdığınız filim
فیلمی که نگاه کردید
Baxdıqları filim
فیلمی که نگاه کردند
حرف ربط که —-----آخرین حرف صدا دار فعل
o-u
Unutduğum sözlər حرفهایی که فراموش کردم
Unutduğun sözlər حرفهایی که فراموش کردی
Unutduğu sözlər حرفهایی که فراموش کرد
Unutduğumuz sözlər حرفهایی که فراموش کردیم
Unutduğunuz sözlər حرفهایی که فراموش کردید
Unutduqlarlı sözlər حرفهایی که فراموش کردند
