جانیم آذربایجان

تلگرامدا کانالیمیزا قاتیلین https://t.me/tarihbastan @tarihbastan

✳️شعرمولانا به ترجمه تورکی خلجی:

حضرت مولانا
آسیاب به نوبت
          فارسی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ خلچی
رفت روزی زاهدی در آسیاب ــــــــ واردی بی کین زاهدی تییرمن که
آسیابان را صدا زد با عتاب ــــــــــ قئقیردی تییرمنچین ییین که
گفت دانی کیستم من، گفت نه ـــــ هایدی بیلییین کیمم من، هایدی نا
گفت نشناسی مرا، ای روسیه ـــــــ هایدی منی بیلمیین ای ییز قارا
این منم من ، زاهدی عالی مقام ـــــ بوْ منم من، زاهدی اوجا یئر(مقام)
در رکوع و در سجودم صبح و شام ــ رکوع و سوجودچام سابایلان و شام
ذکر یا قدوس و یا سبوحِ من ــــــــ منیم ذکر یا قودوس و سببوحومو
برده تا پیش ملایک روحِ من ــــــــ یتیر ملائیکلار یانینا منیم قوشومو (روحومو)
مستجاب الدعوه ام تنها و بس ـــــــ آنا بوْ و بس مستجاب الددعورسم 
عزتِ ما را نداند هیچکس ــــــــــــ بیدیکلیکیمی بیلمز هئچ کیم
هرچه خواهم از خدا آن می شود ــــ هرنِه خودادا شئییم آنا اوْ اؤلور
با نفیرم زنده بی جان می شود ــــــ بوقوملان (نفیریملن) تیرری جان سوز اؤلور
حال بر خیز و به خدمت کن شتاب ــ تئمی تیریک و نئکرلیکیمه تَلاسارلاشوپ
گندم آوردم از برای آسیاب ـــــــــ بوقدا کئلیتمیشم تییرمن شاماقا
زود این گندم درون دلو ریز ـــــــــ تئز بوْ بوقدان هاتی دوْلییانقا
تا بخواهم از خدا باشی عزیز ــــــــ تا شئییم خودادا اوْقان عزیز و اوجا
آسیابت را کنم کاخی بلند ــــــــــ تییرمنین شایوم بی اوجا قلا
بر تو پوشانم لباسی از پرند ـــــــــ سنه کددریم ابریشم کسیکی 
صد غلام و صد کنیز خوبرو ـــــــــ ییز غلام و ییز مقبول خاتون 
می کنم امشب برایت آرزو ــــــــــ من شایوم بوْ کئچه سنه آرزو
آسیابان گفت ای مرد خدا ــــــــــ تییرمنچی هایدی ای بنده ی خودا
من کجا و آنچه می گویی کجا ؟ ــــ من نئده و هئنه کی هاییون نئده؟
چونکه عمری را به همت زیستم ــــ نئتی کی بی عومرا اَلیشلن یاشلامیشام
راغب این کاخ و دریا نیستم ــــــــ بوْ کاخ و دنیز شئیدیکی داقام
در مرامم هرکسی را حرمتیست ـــــ هرکیم مرامیچا حورمت ری
آسیابم هم، همیشه نوبتیست ـــــــ تییرمن تِه همشه نؤبتی ری
نوبتت چون شد کنم بار تو باز ــــــ نؤبتون کی اؤلدی ییکینی هاچام
خواه مؤمن باش و خواه بی نماز ــــ شئییر مؤمن اؤلی یوْ شئییر بی نماز
باز زاهد کرد فریاد و عتاب ــــــــــ یاندا زاهد دادلادی و ییینلدی
کاسیابت برسرت سازم خراب ـــــــ تییرمنینی باشونا ییقام
یک دعا گویم سَقَط گردد خرت ـــ بی ائتکلییم اَشکن اوْقا وُزول(هئلیش/سَقَط)
بر زمین ریزم همه بار و برت ــــــــ یئرکه تِکَم کول وار یوْقونو
آسیابان خنده زد ای مرد حق ــــــ تییرمنچی کیلدی (هایید) ای توْقری هَر
از چه بر بیهوده می ریزی عرق ـــــ نئسه که کئره بیهودا تَر تکیین
گر دعاهای تو می سازد مجاب ـــــ اگر ائتکلرین ایشی کئرر
با دعایی گندم خود را بساب ... ــــ بی ائتکلن بوقدانو چئکی ...
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 12/8/96- کرج.
✳️✳️منبع :کانال جناب عبدالله واشقانی 


قام،آیین،تاریخ وزبان باستان تورکان✴️✴️✴️   @tarixbastan

آردینی اوخو(بقیه مطلب)
چهارشنبه 22 آذر 1396

خلج ها

دسته ای از تورکان اوغوز میباشند که در زمانهای قدیم از سایر اقوام تورک جدا شده و  به سرزمین افغانستان واز آنجا به هندوستان و ایران مهاجرت نمودند..محمود کاشغری در کتاب دیوان لغات الترک که در اواسط قرن پنجم هجری تالیف شده خلجها را از اقوام اوغوز نامیده  وبا اشاره به جدایی آنها از سایر تورکمانان(در گزشته به تمامی تورکان تورکمن گفته میشده) مینویسد:((ایشان(ترکمانان) در اصل بیست وچهار قبیله بودند جز آنکه دو قبیله از خلج از ایشان ممتاز شدندبه برخی چیزها لذا آن دوقبیله در اعداد ایشان شمرده نمی شوند))1
در نیمه قرن هفتم میلادی دسته هایی از اقوام اوغوز وخلج در سیستان و کابل  ساکن شدند  ودسته ای از آنها در قرن هشتم میلادی در هندوستان سلسله تورک شاهی را تاسیس نمودند که بر روی سکه های آنها به رسم سایر قبایل تورک  روی تاج  پادشاه شکل گرگ ترسیم شده بود .البته خلج ها بعد از اسلام هم در هندوستان تشکیل حکومت دادند.تورکان خلج در زمان  غزنویان علیه سلطان مسعود غزنوی قیام کرده  ودر پیروزی غزنویان مؤثر بودند. در زمان حمله مغول آنها تابع خوارزمشاهیان بودند وآنها را در مقابله با مغولان یاری کردند.این اقوام  از روزگاران پیشین اکثریت ساکنان جنوب قم و حوالی اراک و ساوه  را تشکیل می داده اند و بعد ها گروهی از خلج های حوالی ساوه به آذربایجان (مغان )مهاجرت نموده اند2
Image result for ‫خلجستان قم‬‎


این مطلب از کتاب نگاهی نوین به تاریخ  دیرین ترک های ایران (نوشته استاد رحمانی فر)توسط مدیر وبلاگ نوشته شده
1)دیوان لغات الترک-دبیر سیاقی-ص 451
2)تؤرکلرین تاریخ و فرهنگینه بیر باخیش -هیئت- ص 46-48

آردینی اوخو(بقیه مطلب)
جمعه 18 فروردین 1396

ترکی خلجی قطعه ای بزرگ از ترکی باستان( تعدادی کلمات اصیل تورکان خلج در متن اورده شده)


تقدیم به تورکان اصیل خلج
خلجستان منطقه‌ای وسیع در فلات مرکزی ایران است. منطقه‌ای که از شهر قم تا ساوه و اراک و.. را دربر می‌گیرد. طبق برخی اسناد حضور ترکان خلج در این منطقه بیش از هزار سال قدمت دارد. مردم این منطقه‌ در گویش گفتاری خویش قواعد ترکی باستان را رعایت می کنند

ضرورت تاسیس مرکز خلج شناسی

دکترشغیعی کدکنی در مورد هوشنگ ابتهاج "سایه" گفته است که " سایه قطعه ای از حافظ است که زمان ما افتاده است" تعبیری قشنگتر از این برای زبان خلجی وجود ندارد و ترکی خلجی پاره ای عظیم از ترکی باستان است که به تا زمان ما به حیات خود ادامه داده است.

خلج ها یکی از قدیمی ترین اقوام ترک هستند که بعد از قرنها هنوز زبان خود را به صورت اولیه آن حفظ کرده اند و زبان خلجی دچار تحول و تطور زیادی نشده است. برای مثال قاف غنه که در ترکی قدیم رواج داشت هنوز در ترکی خلجی کاربرد دارد و مثلا آنان به "دوشان" "توشقان" می گویند. این در حالی است که واژه "توشقان" را ما اکنون فقط در تقویمهای نجومی که اسامی سالهای دوازده گانه ترکی را به صورت قدیمی آن درج می کنند می توانیم ببینیم. علاوه بر آن حرف "ت" در ترکی باستان، در ترکی امروزی به حرف "د" بدل شده است، مثل "توز" (نمک) "ات" (اسم) ،"تات" (طعم و مزه)، "توشقان" (خرگوش) که در ترکی امروزی به "دوز"، "داد"، "آ‌د" و "دوشان" بدل شده اند و بسیاری از واژگان که در زبان سایر ترکان متروک شده است و یا تنها در متون ادبی با گرایشهای آرکائیستی کاربرد دارد در ترکی خلجی هنوز به حیات خود ادامه می دهد مثل:" قافلان" (:پلنگ)، "قارتال" (:عقاب) "کیکس" (:کوکس، سینه) "بورو"(گرگ) و....

شاید قدیمیترین منبعی که برای نخستین بار از خلج ها نام می برد دیوان لغات الترک محمود کاشغری است که طبق معمول آدرس خلج ها را در اویغورستان می دهد اما قرائن دیگری در دست هست که ثابت کنند که خلج ها از دیر باز در ایران ساکن بوده اند. از جمله این دلایل حرف خود کاشغری است که می نویسد: "ترکها قم و قزوین به عنوان سرحدات خود می شناسند و قم یک واژه ترکی به معنای ماسه می باشد"

به عقیده محققان زبان خلجی گنجینه واژگانی زبان ترکی است که هنوز می توان بسیاری از واژه های متروک ترکی را در آن جستجو نمود. اما متاسفانه این زبان اکنون در حال نابودی است و به عهده ی متولیان فرهنگی است که تا دیر نشده آموزش زبان خلجی را در برنامه های درسی کودکان خلج بگنجانند و علاوه بر آن هر چه سریعتر به تاسیس مرکز خلج شناسی اقدام نمایند تا یکی از قدیمی ترین و ارزشمندترین شاخه های زبان ترکی _ که هنوزهم یکی از سه زبان عمده جهان اسلام به شمار میرود_ از بین نرود.

و البته ناگفته پیداست که وظیفه خود خلجها برای انتقال این زبان ارزشمند برای کودکان خود بسی سنگینتر از دیگران است

فارسجا سس یازیمی آذربایجان تورکجه سی خلج جه

گرگ Ber! قورد qurd بئره
خرگوش Do!qan Dov!an دوشقان
مار Gelan Ilan گئلان
جغد Beyqu! Bay!u! بئیقوش
شاخه اil!k Buda! چیلک
درخت Haqaç A!aç هاقاچ
بام Dam Dam دام
آب Sov Su سوو
دختر K!z Q!z کیز
زن Ki!i Qad!n کیشی
مرد H!r Ki!i هر
سگ It Kِp!k ایت
گربه Po!ok Pi!ik پوشوک
موش S!çqan S!çan سیچقان
در E!ek Qap! ائشئک
بستن B!kitm! ضrtm!k,ba!lamak بکیتمه
کفش Orsi Ayaqqab! اورسی
با Hadaq Ayaq هاداق
چشم Kِz Gِz کوز
بینی Burun Burun بورون
مو Tik Saç تیک
دوختن Tikm! Tikm! تیکمه
برو Yov Get یوو
سیب Alimla Alma آلیملا
گاو S!!!r S!!!r سیغیر
گوسفند Yilqi Davar ییلغی
آلت تناسلی اolok چولوک
ناخن T!rnaq D!rnaq تیرناق
انگشت Varmaq Barmaq وارماق
زانو Tuz Diz توز
ران Guy! Bud گویه
کمر Bil Bel بیل
سینه Keys Kِyüs کئیس
دست !l !l ال
شکم K!rin Qar!n کرین
گردن Bon Boyun بون
سر B!! Ba! بش
گوش Kolak Qulaq کولاک
ریش Saqqal Saqqal ساققال
مزه Kirpik Kiprik کیرپیک
پیشانی Hal Al!n هال
صورت Yüz üz یوز
پشت Alka Arxa آلکا
زانو Tirs!k Dirs!k تیرسک
نا ف Kondok Gِb!k کوندوک

جگر B!rçik Cig!r برچیک
طحا ل Talaq Dalaq تالاق
استخوان Somok Sümük سوموک
جگر سفید Horon cig!r A! Cig!r هورون جیگر
جگر سیاه Kara cig!r Qara cig!r کارا جیگر
سفید Horon A! هورون
زرد اakir Sar! چاکیر
قرمز K!z!l Q!rm!z! کیزیل
بیا Yek G!l یئک
دندان Ti! Di! تیش
گلو Bo!oz Bo!az بوغوز
ابر Bolit Bulud بولیت
باران Yaq!! Ya!!! یاغیش
برف Kar Qar کار
پیراهن Ton Kِyn!k تون
شلوار Em !alvar ائم
نان Hekm!k اِr!k هیکمک
آرد Hon Un هون
پاره شدن Ozolmaq Uzulm!k اوزولماق
میخواهم !eyorom Ist!yir!m شئیوروم
آسیاب Tirm!n Deyirman تیرمن
آفتاد To!to Du!du توشتو
جیب Cek Ceb جئک
خوبی Havola Yax!!l!q هاوولا
خار و تیغ Tek!n Tikan تئکن
خر !!k! E!!!k اشکه
خواننده Oxoqoy Oxucu اوخوقوی
سنگ Ta! Da! تاش

منبع
http://xalac.persianblog.ir/

آردینی اوخو(بقیه مطلب)
یکشنبه 27 دی 1394