جانیم آذربایجان

تلگرامدا کانالیمیزا قاتیلین https://t.me/tarihbastan @tarihbastan

تاریخ اشکانیان، کتابی ناشناخته از نویسنده‌ای سرشناس

🖊#محمد_رحمانی_فر

📝محمد حسن خان #اعتمادالسلطنه چهره‌ای نام آشنا در حوزه تاریخ‌نگاری و تاریخ‌پژوهی است. به نحوی که علی‌رغم گذشت زمان، برخی از آثار او همچنان محل رجوع پژوهشگران می‌باشد.

 
📝دکتر میرهاشم محدث در خصوص جایگاه اعتمادالسلطنه در حوزه تاریخ و ادبیات می‌نویسد: " دوره #قاجاریه از لحاظ تالیف و تحقیق کتب تاریخی و جغرافیایی یکی از دوره‌های شکوفای تاریخ ایران است. بدون شک خدمات اعتمادالسلطنه در این شکوفایی نقش بسزایی دارد...[او] در مدت اداره امور دارالتالیف و دارالترجمه با کفایت تمام توانست کتب زیادی را تالیف یا ترجمه کند و جمعی کثیر از فضلا و دانشمندان عصر را در حلقه علمی و ادبی دور هم جمع کند و چون از پشتیبانی خاص [ناصرالدین]شاه برخوردار بود، مصدر خدمات گرانقدر و مهمی شد زیرا که شاه به نشر معارف و طبع کتب علاقه مخصوص و وافری داشت" (1)


📝دکتر عبدالحسین نوائی هم در این خصوص می‌نویسد: "اولین تحولی که در تاریخ‌نویسی ما پیش آمد نتیجه آشنایی ما با روش‌های فرنگی بود. یعنی از زمان #ناصرالدین‌شاه اعتمادالسلطنه به سبب اینکه چند سال در خارج زندگی کرده بود و با روش‌های فرنگی و علوم جدید آشنا شده بود، شروع کرد به اینکه کتاب‌هایی را بر اساس روش علمی فرنگی بنویسد. در روش جدید، دیگر افسانه‌ها و اساطیر تکرار نمی‌شد بلکه نتیجه تحقیقات تاریخی، باستان‌شناسی، سکه‌شناسی و سایر موضوعات مثل علوم اجتماعی مورد توجه محقق قرار می‌گرفت...به نظر من کتاب‌های اعتمادالسلطنه آغاز حرکتی است به سوی #تاریخ به معنای حقیقی آن" (2)


📝در حالی که بسیاری از ایرانیان هیچ گونه آشنایی با روش‌های جدید علمی در پژوهش‌های تاریخی نداشتند و اساساً فرق افسانه‌سرایی و تاریخ‌نگاری را نمی‌دانستند، تسلط اعتمادالسلطنه به زبان فرانسه و امکان مراجعه وی به منابع دست اول تاریخی در کنار آشنایی وی با مباحثی همچون روش‌شناسی، سکه‌شناسی و جغرافیا به وی امکان داد تا آثاری را خلق کند که در نوع خود بی‌نظیرند.

 
📝با این حال به نظر می‌رسد برخی از آثار گرانقدر وی نتوانسته‌اند از حصار تنگ‌نظری به‌درآیند. چنانچه دکتر محدث گلایه می‌نماید که "با تمام تلاش بیست ساله‌ای" که به عمل آورده‌، نتوانسته‌ حتی اجازه رویت کتاب #مرآةالبلدان را به دست آورد. کتابی که به تعبیر خود دکتر محدث "بدون اغراق، مهمترین کتاب تاریخی جغرافیایی سرزمین پهناور ایران است"(3) شایان ذکر است که کتاب مزبور از عظیم‌ترین پروژه‌های تحقیقاتی اعتمادالسلطنه بوده‌است که با حمایت مستقیم ناصرالدین شاه قاجار جامه عمل پوشیده‌بود.

 
📝البته، این فقط کتاب عظیم مرآة‌البلدان اعتمادالسلطنه نیست که در حصار تنگِ تنگ‌نظری‌ها محصور مانده‌است بلکه کتاب دیگر وی در حوزه تاریخ با عنوان #دررالتیجان_فی_تاریخ_بنی_الاشکان نیز کمابیش سرنوشت مشابهی پیدا کرده‌است. هرچند برخلاف کتاب قبلی، این کتاب یکی دوبار در ایران چاپ شده‌است ولی در شرایطی که کتاب‌هایی به مراتب نازل‌تر از آن، از سوی نهادهای مختلف دانشگاهی و غیردانشگاهی همه روزه مورد تدریس، ارجاع و حتی تبلیغ قرار می‌گیرند، کتاب مزبور از سوی همه این نهادها با #بایکوت کامل مواجه شده است.

📝دلیل این بایکوت هم کاملاً مشخص است: در کشوری که هنوز هم نه تنها مردم عادی بلکه پژوهشگران هم فرق #تاریخ و #افسانه را نمی‌دانند. در کشوری که معلمان تاریخش هنوز هم که هنوز است بدون هیچ گونه استناد تاریخی، افسانه خیالی و موهوم ورود #آریایی‌ها به ایران و تقسیم آنها به سه دسته # ماد، #پارس و #پارت را مطرح می‌سازند، مرحوم اعتمادالسلطنه سال‌ها پیش با استناد به منابع دست اولی همچون تاریخ #ژوستین نشان داده که پارت‌ها (اشکانیان) نه تنها آریایی نبودند بلکه از تبار #سکاها و #ترکان بوده‌اند و این است تنها دلیل بایکوت آثار او.  🔖  1،2،3: رسائل اعتمادالسلطنه، انتشارات اطلاعات، صص9-13   
تاریخ اشکانیان

🖊تالیف: اعتمادالسلطنه (وزیر انطباعات ناصرالدین شاه)

📝بو کیتاب اشکانی‌‌‌‌‌لرین #تورک اولدوقلارینی اثبات ائتدییینه گؤره، پان‌فارسیست‌لرین طرفیندن همیشه بایکوت اولوب...

آردینی اوخو(بقیه مطلب)
دوشنبه 29 مرداد 1397

قاجاریه و روایت‌های سیاه و سفید تاریخی

🖊 #محمد_رحمانی_فر  
📝چندی پیش مطلبی کوتاه در خصوص ارزش بالای پول ایران در دوره #قاجار نوشته بودم و اشاره کرده بودم که علی‌رغم تمامی نابسامانی‌های داخلی و خارجی،  ارزش این پول در برابر ارزهای معتبر خارجی تا حدود زیادی ثابت مانده‌بود.  ظاهراَ بی‌ثباتی‌های اخیر در بازار #ارز و #سکه موجب شده، آن مطلب مجدداً از سوی برخی‌ها مورد توجه قرار گیرد. البته، در این میان، یکی از این افراد، سرزمین‌های از دست رفته در دوره قاجار را به اینجانب متذکر شد.
📝برای پاسخ دادن به چنین اظهار نظری سه راه داشتم. روش اول این بود که با یک جواب کوتاه به نامبرده متذکر شوم که اظهار نظر وی هیچ ربطی به موضوع مطرح شده از سوی اینجانب نداشته‌است. روش دوم این بود که از وی بخواهم نقشه ایرانِ قبل و بعد از قاجار را مورد ملاحظه قرار دهد. روش سوم هم این بود که عوامل داخلی و خارجی از دست رفتن سرزمین‌های مزبور را برای وی تشریح نمایم تا بداند که نمی‌تواند پادشاهان قاجار را تنها مقصرین این ماجرا بداند.
 📝اما به نظر می‌رسد چنین افرادی بیشتر از آن که منتظر پاسخی باشند، صرفاً به دنبال ادای تکلیف تاریخی خویش هستند. به زعم اینها، #تاریخ یک سرزمین آکنده از صفحات سیاه و سفیدی است که البته سیاهی و سپیدی این صفحات را نه حقایق و وقایع تاریخی، بلکه پیش‌فرض‌های #ذات_گرایانه خود آنها رقم می‌زند. به تعبیر ساده‌تر، اینها تاریخ را از ورای عینک سیاه و سفید #ما و #دیگران می‌نگرند. آنچه مربوط به تاریخِ مایِ تاریخی آنها باشد، باید سفید دیده‌شود حتی اگر سیاه‌ترین رویداد تاریخی باشد و آنچه مربوط به تاریخ دیگران باشد باید سیاه دیده شود حتی اگر سفیدترین رویداد تاریخی باشد.
📝بر پایه چنین رویکرد جزم‌اندیشانه‌ای است که تاریخ‌نویسان ایرانی، مخصوصاً در مواجهه با تاریخ بعد از اسلام، با چشم‌پوشی از واقعیات تاریخی و با نگرش گزینشی به تاریخ، شکوه امپراتوری‌های عظیم ترکها در این سرزمین را مورد غفلت و حتی مورد انکار قرار می‌دهند و از سوی دیگر معدود حکومت‌های محلی فارس‌زبان را مورد تمجید و ستایش قرار می‌دهند.
📝آنهایی که گمان می‌کنند #قاجار سرزمین‌های آنها را از دست داده است قبل از همه چیز نگاهی به نقشه ایران در دوره #زندیه بیندازند و ببینند که قاجار کدام ایران را از زندیه تحویل گرفته بود و آنگاه از خود بپرسند که چرا تا به حال زندیه را مورد انتقاد قرار نداده‌اند. چرا پهلوی‌ها را به خاطر از دست دادن #بحرین سرزنش نمی‌کنند؟ بماند که این عزیزانِ ناآگاه که بازیچه تاریخ‌سازی‌های #ذات_گرایانه و #جزم‌_اندیشانه شده‌اند هیچ‌گاه با منطق تاریخ آشنا نخواهند شد.
 📝#منطق_تاریخ به ما می‌گوید که تمامی امپراتوری‌های تاریخی، کشورگشایی‌های خود را از یک منطقه بسیار کوچک آغاز کرده و در دوران #اوج خود سرزمین‌های بسیاری را به خاک خویش ضمیمه‌کرده‌اند ولی همان امپراتوری‌ها در دوران #افول خود رفته رفته سرزمین‌های فتح شده را از دست داده‌اند و در غالب اوقات پیش از آن که به طور کامل از بین بروند دوباره در یک محدوده کوچک سرزمینی به حیات خود ادامه داده‌اند. یعنی دوباره به همان جایی برگشته‌اند که روزگاری از همان جا کارشان را آغاز کرده بودند. با این تفاوت که دیگر توان و حتی انگیزه روزهای نخستین را از دست داده بودند و این بار فاتحی دیگر می‎‌بایست از منطقه‌ای دیگر که به پا خیزد و دست به کشورگشایی زند...
🔖پ ن:
1-  این نوشته به منزله توجیه کاستی‌ها و ضعف‌های قاجاریه و سایر امپراتوری‌های ترک نیست، بلکه تلنگری است به شستن چشم‌های غبارآلود و دیدن تمامی حقایق و وقایع تاریخی.
2-  تاریخ‌نویسان ایرانی با چشم‌پوشی عمدی بر روند تکوین فرآیندها و پدیده‌های تاریخی، با سیاه‌نمایی تمام‌عیار در مورد قاجاریه و با اسطوره‌سازی در خصوص شخصیت رضاخان اغلب دستاوردهای دوران قاجار را به نفع رضاخان مصادره می‌نمایند.  

آردینی اوخو(بقیه مطلب)
جمعه 12 مرداد 1397