جانیم آذربایجان

تلگرامدا کانالیمیزا قاتیلین https://t.me/tarihbastan @tarihbastan

ترکی خلجی قطعه ای بزرگ از ترکی باستان( تعدادی کلمات اصیل تورکان خلج در متن اورده شده)


تقدیم به تورکان اصیل خلج
خلجستان منطقه‌ای وسیع در فلات مرکزی ایران است. منطقه‌ای که از شهر قم تا ساوه و اراک و.. را دربر می‌گیرد. طبق برخی اسناد حضور ترکان خلج در این منطقه بیش از هزار سال قدمت دارد. مردم این منطقه‌ در گویش گفتاری خویش قواعد ترکی باستان را رعایت می کنند

ضرورت تاسیس مرکز خلج شناسی

دکترشغیعی کدکنی در مورد هوشنگ ابتهاج "سایه" گفته است که " سایه قطعه ای از حافظ است که زمان ما افتاده است" تعبیری قشنگتر از این برای زبان خلجی وجود ندارد و ترکی خلجی پاره ای عظیم از ترکی باستان است که به تا زمان ما به حیات خود ادامه داده است.

خلج ها یکی از قدیمی ترین اقوام ترک هستند که بعد از قرنها هنوز زبان خود را به صورت اولیه آن حفظ کرده اند و زبان خلجی دچار تحول و تطور زیادی نشده است. برای مثال قاف غنه که در ترکی قدیم رواج داشت هنوز در ترکی خلجی کاربرد دارد و مثلا آنان به "دوشان" "توشقان" می گویند. این در حالی است که واژه "توشقان" را ما اکنون فقط در تقویمهای نجومی که اسامی سالهای دوازده گانه ترکی را به صورت قدیمی آن درج می کنند می توانیم ببینیم. علاوه بر آن حرف "ت" در ترکی باستان، در ترکی امروزی به حرف "د" بدل شده است، مثل "توز" (نمک) "ات" (اسم) ،"تات" (طعم و مزه)، "توشقان" (خرگوش) که در ترکی امروزی به "دوز"، "داد"، "آ‌د" و "دوشان" بدل شده اند و بسیاری از واژگان که در زبان سایر ترکان متروک شده است و یا تنها در متون ادبی با گرایشهای آرکائیستی کاربرد دارد در ترکی خلجی هنوز به حیات خود ادامه می دهد مثل:" قافلان" (:پلنگ)، "قارتال" (:عقاب) "کیکس" (:کوکس، سینه) "بورو"(گرگ) و....

شاید قدیمیترین منبعی که برای نخستین بار از خلج ها نام می برد دیوان لغات الترک محمود کاشغری است که طبق معمول آدرس خلج ها را در اویغورستان می دهد اما قرائن دیگری در دست هست که ثابت کنند که خلج ها از دیر باز در ایران ساکن بوده اند. از جمله این دلایل حرف خود کاشغری است که می نویسد: "ترکها قم و قزوین به عنوان سرحدات خود می شناسند و قم یک واژه ترکی به معنای ماسه می باشد"

به عقیده محققان زبان خلجی گنجینه واژگانی زبان ترکی است که هنوز می توان بسیاری از واژه های متروک ترکی را در آن جستجو نمود. اما متاسفانه این زبان اکنون در حال نابودی است و به عهده ی متولیان فرهنگی است که تا دیر نشده آموزش زبان خلجی را در برنامه های درسی کودکان خلج بگنجانند و علاوه بر آن هر چه سریعتر به تاسیس مرکز خلج شناسی اقدام نمایند تا یکی از قدیمی ترین و ارزشمندترین شاخه های زبان ترکی _ که هنوزهم یکی از سه زبان عمده جهان اسلام به شمار میرود_ از بین نرود.

و البته ناگفته پیداست که وظیفه خود خلجها برای انتقال این زبان ارزشمند برای کودکان خود بسی سنگینتر از دیگران است

فارسجا سس یازیمی آذربایجان تورکجه سی خلج جه

گرگ Ber! قورد qurd بئره
خرگوش Do!qan Dov!an دوشقان
مار Gelan Ilan گئلان
جغد Beyqu! Bay!u! بئیقوش
شاخه اil!k Buda! چیلک
درخت Haqaç A!aç هاقاچ
بام Dam Dam دام
آب Sov Su سوو
دختر K!z Q!z کیز
زن Ki!i Qad!n کیشی
مرد H!r Ki!i هر
سگ It Kِp!k ایت
گربه Po!ok Pi!ik پوشوک
موش S!çqan S!çan سیچقان
در E!ek Qap! ائشئک
بستن B!kitm! ضrtm!k,ba!lamak بکیتمه
کفش Orsi Ayaqqab! اورسی
با Hadaq Ayaq هاداق
چشم Kِz Gِz کوز
بینی Burun Burun بورون
مو Tik Saç تیک
دوختن Tikm! Tikm! تیکمه
برو Yov Get یوو
سیب Alimla Alma آلیملا
گاو S!!!r S!!!r سیغیر
گوسفند Yilqi Davar ییلغی
آلت تناسلی اolok چولوک
ناخن T!rnaq D!rnaq تیرناق
انگشت Varmaq Barmaq وارماق
زانو Tuz Diz توز
ران Guy! Bud گویه
کمر Bil Bel بیل
سینه Keys Kِyüs کئیس
دست !l !l ال
شکم K!rin Qar!n کرین
گردن Bon Boyun بون
سر B!! Ba! بش
گوش Kolak Qulaq کولاک
ریش Saqqal Saqqal ساققال
مزه Kirpik Kiprik کیرپیک
پیشانی Hal Al!n هال
صورت Yüz üz یوز
پشت Alka Arxa آلکا
زانو Tirs!k Dirs!k تیرسک
نا ف Kondok Gِb!k کوندوک

جگر B!rçik Cig!r برچیک
طحا ل Talaq Dalaq تالاق
استخوان Somok Sümük سوموک
جگر سفید Horon cig!r A! Cig!r هورون جیگر
جگر سیاه Kara cig!r Qara cig!r کارا جیگر
سفید Horon A! هورون
زرد اakir Sar! چاکیر
قرمز K!z!l Q!rm!z! کیزیل
بیا Yek G!l یئک
دندان Ti! Di! تیش
گلو Bo!oz Bo!az بوغوز
ابر Bolit Bulud بولیت
باران Yaq!! Ya!!! یاغیش
برف Kar Qar کار
پیراهن Ton Kِyn!k تون
شلوار Em !alvar ائم
نان Hekm!k اِr!k هیکمک
آرد Hon Un هون
پاره شدن Ozolmaq Uzulm!k اوزولماق
میخواهم !eyorom Ist!yir!m شئیوروم
آسیاب Tirm!n Deyirman تیرمن
آفتاد To!to Du!du توشتو
جیب Cek Ceb جئک
خوبی Havola Yax!!l!q هاوولا
خار و تیغ Tek!n Tikan تئکن
خر !!k! E!!!k اشکه
خواننده Oxoqoy Oxucu اوخوقوی
سنگ Ta! Da! تاش

منبع
http://xalac.persianblog.ir/

آردینی اوخو(بقیه مطلب)
یکشنبه 27 دی 1394

شعر ترکی میلاد حضرت محمد مصطفی(ص)

شعر ترکی میلاد حضرت محمد مصطفی(ص)
هفده ماه ربیع
هفده ماه ربیع رحمت سرشار گلـــــــــور
شام ظلمتده زمین، مطلع الانوار گلـــــــور
نور  روشنگر  جان  ماه  شب  تار گلــــور
بخت غفلت زدیه دولت بیدار گلـــــــــور
حلقه ی  ماخلقه نقطه ی پرگار گلــــــــور
ختم ایدن جنگ لری صاحب گفتار گلــور
بت شکن دور بو صنم چون یل پیکار گلور
جن و انسون آقاسی سید احرار گلــــــــور
گوهر بحر شرف در گهربار گلـــــــــــور
چاغرون ماخلقی مرسل دادار گلـــــــــور
مژده مظلومه وئرون حقه طرفدار گلــــــور
اهل ایثاره دیون  مظهر  ایثار گلـــــــــــور
بودی زهرا آتاسی مفخر ابرار گلـــــــــور
جشن میلاد دوتون احمد مختار گلــــــــور
مُلک و افواج مَلک خالقی تکریم ایدور
انجم و شمس و قمر احمده تعظیم ایدور



آردینی اوخو(بقیه مطلب)
سه شنبه 8 دی 1394

واژگان فرهنگی و هنری در زبان ترکی

واژگان فرهنگی و هنری در زبان ترکی(بسیاری  از  کلمات مهم رامیتوانید در اینجا پیدا کنید)


بنام خدا

آگهی بازرگانی- یایلام.

آگهی نامه- یایلان.

آماتور- قیزیقلی.

آمفی تئاتر­- قیییلقا.

آهنگ- آخین. بسته. باغدا. چینلاشیق. اویوم. تارتیم. چالغو. چالغی. هاوا. ییر. قورلاس.

آهنگساز - باغدار. بسته کار. بسته چی.

آهنگسازی- بسته کارلیق. باغدارلیق. بسته له‎مه. بسته چیلیک.

ادبی- گؤرکول. یازینسال. گؤگجه.

ادبیات- یازین. گؤگجه یازیلار. گؤگجه لر.

ادبیات چوپانی- چوْبان یازیسی. قاپیت یازیسی.

ادبیات شفاهی - آغیز ادبیاتی. آغیز یازینی. قارا یازی.

ادیب - گؤرکولچو.

از فرهنگ خود بیگانه- مانقورد.

اقتباس - آغداری. آلینیم.

اقتباس کردن- آغدارماق. آلماق.

انتشارات- یاییمتای. یاییملیق.

انجمن ادبی- گؤرگوسل درنگی.

انجمن- درنک. سالیا.

برنامة رادیویی و تلویزیونی- وئریلیش.

پردة تئاتر- چیمیلداق.

تئاتر - یانسیماج. گؤرموک.

تذکره- باش بیلیت.

تربیع- دؤردله مه.

ترجمه- چئویرمه.

ترجمه کردن- چئویرمک. آغدارماق.

تردید- دوراقسادیش.

تصریع- دوزه له مه.

تغلیب- اوستونله مه.

تلویزیون - گؤزگون. باخیشقا.

تلویزیونی- گؤزگونلوک.

تمدن- بایلام.

تهیه کننده- دوزلدیجی.

چاپ - باسما. باسقی. باسیم. چاپ.

چاپ افست - دوز باسقی.

چاپ سنگی- داش باسما.

چاپ شدن- باسیلماق.

چاپ شده- باسیلمیش.

چاپ کردن- باسماق.

چاپخانه - باسما خانا. باسمالیق.

چاپخانه چی- باسماچی. باسینچی.

چاپگر - باسماج.

حشو- یاماق.

خطابه- سؤیلو. آیتاشی. آیتاییش.

خطیب - سویلامیش.

داستان - اؤتوک. ائرته گی. ناغیل. اؤتکونج. اؤیکو. سؤیلنجه. بوْی.

داستان پرداختن - بوْی بوْیلاماق.

داستان پرداز - داستانچی. بویچو.

داستان تعریف کردن - اؤتکونمک.

داستان سرا- بوْی بوْیلایان.

داستان سرایی- بوْیلاما.

داستان سرایی کردن- بوْیلاماق.

داستان طولانی- ایلان حکایه سی. ایلان بوْی.

داستان کوتاه - بوْیجوق.

داستانی- اؤیکوسل.

دوربین عکاسی- آلیجی.

دوربین فیلمبرداری- چکه لیج.

رادیو – سسگین. آلقیج.

رُباعی- دؤردلوک. مانی. قوْشاجا.

رقص - اوْینادیش. بییی. تالبی. اوْیناما. اوْیناییش. تپسو. اوْیون.

رقصیدن - بییله‎مک. بیییمک. اوْیناماق.

رمان- اؤیکو.

رمانتیست- باش قورومچو.

رمانتیک- قیلدا. باش قوروم.

رمانس- گؤزللمه.

روزنامه - قزئت. گونجه. گونده لیک. ساوی. چاوی.

روزنامه نگار - قزئتچی. گونجه چی.

روزنامه نگاری- قزئتچیلیک. گونجه چیلیک.

روشنفکر- ایشیقلی. آغ یاخا. اردملی.

سانسور- الشدیری. قورجاق.

سانسورچی- الشدیریجی. قورجاتان.

سینما - گؤرونتولوک. باخلوْو.

شاعر - چوچو. سؤیچو. قوْشان. قوْشوقچو. قوْشار. اولگرچی. چاغماچی.

شاعر ساده- قالدیریم قوْشوجوسو.

شاعر مردمی- ائل آخینی. ال اوزانی.

شاعرانه - قوْشارجا. قوْشاریمتیل. قوْشارسی.

شاهکار - آنداشیت. آنیتلیق.

شعر - سؤی. قوْشاق. سؤیله‎مه. قوْشقو. قوْشوق. چاغما.

شعر بداهه- دونبول چالانغاج.

شعر حماسی- قوْچاق.

شعر ستایشی- اؤگونوش.

شعرسرایی- سوْیلاما.

شعر سرودن - وارساقلاماق. ییر قوشماق. سوْیلاماق. قوْشماق.

شعر مردمی- ائل قوْشو.

شعر معاصر - دیزه لک.

شعر واژه - سیجیر.

صحّاف- قابیقچی. قیریجی. قاپاق بیچن. قاپچی.

صحّافی- قابیقلاما. قابیقچیلیق.

صحّافی شدن- قابیقلانماق.

صحّافی کردن- قابیقلاماق.

ضرب المثل – سؤیله ییش.

غَزَل- گؤزل. گؤزلـله‎مه.

غزل سرا- گؤزلچی.

غزل سرایی- گؤزلـله مه.

غزل سرایی کردن- گؤزلـله مک.

فرهنگ - اویغارلیق. کولتور. یوْردام. یوْلون. اردم. ایچه لیک.

فرهنگستان- یوْرداملیق. یوْرومتای.

فرهنگسرا- یوْلونتای.

فرهنگ لغت- سؤزلوک.

فرهنگ و تمدن- یوْردام اردم.

فرهنگی- اویغار . یوْرداملی.

فرهیخته- اویغارلی. اویغار.

فیلم- چکیم.

فیلمبردار- چکیمچی. چکه لیجی.

فیلمبرداری- چکمه. چکیمچیلیک.

فیلمبرداری شدن- چکیلمک. چئورینمک.

فیلمنامه- اوْینانجا.

فیلمنامه نویس- اوْینانجاچی.

قصه- اؤتوک. یوماق. ناغیل. اؤیکو.

قصه گفتن- اؤتکونمک. یوماقلاماق.

قصه گو- ائرتکیجی. اؤتوکچو. ناغیلچی. یوماقچی.

قصه‎های سرگرم کننده برای وقت گذرانی- قورت ناغیلی.

قصیده - سیجیرله مه. قوْشما.

قصیده سرا- قوْشماچی.

قطعه ادبی- داملا یازی.

کارگردان - دوزنچی. یؤنتمن. آلانباشی.

کارگردان نمایش- قورولوشچو. قوْرقانچی.

کارگردانی- یؤنتمه لیک. آلانباشیلیق.

کتاب - باستاق. قاتلاق.

کتاب درسی- درسلیک.

کتاب درسی مکتبخانه- چرکه.

کتابخانه - باستاقلیق. قیمتارا.

کتابخوان - باستاقچی.

کتابدار - باستاقلی.

کتابداری- باستاقچیلیق.

کتابفروش- باستاقچی.

کتابفروشی- باستاقچیلیق.

کمدین- قیزیقچی.

گالری- سرگی.

لف و نشر - سپمه دؤشورمه.

مترجم- چئویرن. آغداران.

مجسمه- آنیتداش. یوْنتو. قورچاق. یوْنماداش. یامقا.

مجلّه - درگی.

مخمّس- بئشلیک.

مستزاد- آرتیرما.

مسمّط- دوزمه.

مشاعره- قوشاقلاشما. باغلاشما.

مطبوعات- باسیملار. یاییملار.

ملمّع- ایکی دیللی.

منتقد- قینار. قینامسیق.

منتشر شدن- یاییلماق.

منتشر کردن- یایماق.

منظومه- قوشاقچا.

ناشر- یاییمچی.

نشیده- اوخونجالیق (شعر دلنشین).

نقاش- بنیزچی. سیرچی.

نقاشی- بنیزچیلیک.

نقرات- قایتالام.

نمایش - گؤستریش. گؤستریم. گؤرک. گؤرونتو. یاییم.

نمایش کمدی یک نفره - سؤیلنگه.

نمایشگاه - سرگی.

نمایشنامه - گؤستریم.

نمایشنامه نویس – گؤستریم یازان. گؤستریمچی.

نورپرداز- ایشیقچی. چکمه چی.

نورپردازی- ایشیقچیلیق. ایشیقلیق.

نویسندگی- یازیچیلیق.

نویسنده- یازیچی.

هجو - سیخاق.

هنر - اوزلوق. ایکا. اوْلجوم. اؤنر. اودون.

هنرپیشه- اوْینامان. اوْینایان. اؤنرلی.

هنرشناس- اؤنرچی. اؤنر تانیش.

هنرمند - اوزمانج. اوزلو. اؤنرلی. اؤنرمن. یارادان.

هنرمند تئاتر - یانسیدار.

هنرمند نقش اول - باش اوْیونچو.

هنرمندانه - اوزلوجا. اؤنرلیجه.

هنرمندی- اوزمانلیق. اؤنرلیک. اؤنرمنلیک.

هنرور- باجاریلی.

هنرهای زیبا - اینجه صنعت. بدیعی صنعت.

هنری- اوزلوقسال. بدیعی. گؤرکن. اؤنه ریش. یارادیق. یاسنی.

آردینی اوخو(بقیه مطلب)
دوشنبه 7 دی 1394

در تورکی آزربایجانی صفات دارای شش درجه می باشند:

 در  تورکی آزربایجانی  صفات دارای  شش  درجه می  باشند:

1451287875259275_png.png



1451287976670297_png.png

آردینی اوخو(بقیه مطلب)
دوشنبه 7 دی 1394