......................

اشاره : تورکان اویغور از متمدنترین و از پیشگامان تمدن و فرهنگ در میان اقوام باستانی تورک بوده اند. در تاریخ تورکی نام اویغورها آنچنان با مفاهیم فرهنگ و تمدن عجین و حتی مترادف شده است که امروزه در زبان ترکی مفهوم " متمدن " با کلمه " اویقار : Uyqar " ادا می گردد (از مصدر اویماق : Uymaq به معنی هماهنگ، سازگار و منطبق شدن). خط تورکی اویغوری که یکی از خطوط رسمی و دولتی دولت های تورک حاکم بر ایران بوده است

خط ترکی سیاقی : در زمان های قدیم در میان ترکان ایران و آذربایجان و... در میان کسبه ترک با سواد خطی ریاضی بنام خط سیاق مرسوم بود که به عنوان وسیله ای برای نوشتن قیمت ها و ارقام و اعداد و یاد داشت کردن اقلام نسیه به حساب مشتری بکار می رفت. کاسب های بیسواد نیز با کمک فرزندان و یا دیگران این حساب ها را یادداشت می کردند. بخش بسیار بزرگی از اسناد تاریخی و مکاتبات دولت های ترکی حاکم در ایران،از جمله قارا قویونلو، آغ قویونلو، صفوی، افشار و قاجار که بالغ بر میلیون ها عدد می شود، به خط سیاق است. کلمه " سیاق " از فعل سایماق ( Saymaq ) ترکی به معنی شمردن گرفته شده است (از همین ریشه کلمه " ساییق " در زبان ترکی به معانی هوشیار، بیدار، نیمه بیدار، دارای خواب سبک، محتاط، دقیق، شمرده شده، به حساب آمده، مورد احترام.... و کلمه " سایاق " به معنی نوع، طور، سبک، قاعده، روش....، است). این خط را که امروزه نیز در میان بعضی از بازاریان قدیمی ترک رواج دارد از بقایای خط و الفبای قدیم تورکان یعنی اویغوری شمرده اند. اعداد در این خط با دو واحد قیران ( Qıran ) (از لقب فتحعلی شاه قاجار، صاحب قران) و تومه ن ( Tümәn ) یا تومان (کلمه ای ترکی به معنی ده هزار) حساب می شوند و با آن می توان تا رقم ٩٩٩٩٩٩٩ را نشان داد.

برخی خط سیاق را ایجاد شده از خط سیاق و یا سیاقت رایج در ممالک اسلامی شمرده اند. انواع خطوط اصلی موجود در آثار و کتب خطی رایج در ممالک اسلامی در تمدن اسلامی عبارتند از: کوفی، نسخ، ثلث، محقق، ریحان، رقاع، توقیع، تعلیق، شکسته تعلیق، نستعلیق و شکسته نستعلیق. بعدها در دوره‌های متأخر، از سوی عثمانیان برای محاسبات دیوانی، اسناد و دفاتر داخل و خرج، شیوه‌ دیگری مورد استفاده قرار گرفت که به خط سیاق و یا سیاقت معروف شد. کاتبان این خط برای اعداد و کلمات اختصاری وضع می‌کردند که خواندن آن برای بسیاری آسان نبود. به همه حال، حتی اگر خط مورد استفاده کسبه ترک، بازمانده خط اویغوری نبوده بلکه مربوط به خط سیاقت بوده باشد، باز منشایی تورکی دارد. زیرا خط " سیاق " (سیاقت) به همراه خطوطی مانند " دیوانی "، " دیوانی جلی "، " رقاع "، و ..... توسط ترکان عثمانی و خطوط " نستعلیق " و " شکسته نستعلیق " توسط ترکان آزربایجانی بوجود آمده اند. (خط نستعلیق، تا پذیرش الفبای لاتینی، خط ملی ترکان آزربایجانی بوده است).

قایناق : سوزموز