سقوط امپراطوری اول گؤی‌تورک‌ها و وابسته شدن آنها به چین، باعث شد برخی اقوام ترک وابسته به گؤی‌تورک‌ها مانند اوغوزها، قرقیزها، تورکیشها و ... به استقلال برسند. لیکن این اقوام پراکنده به دلیل عدم رشد کافی، توانایی تشکیل حکومتی نیرومند را نداشتند تا به یاری گؤی‌تورک‌ها اقدام کرده و آنها را از اسارت چین خلاص نمایند
گؤی‌تورک‌ها و سایر شاخه‌های قوم ترک که در بند چینی ها بودند، پنجاه سال مداوم برای رهایی و گسستن زنجیرهای خود، یک دم از پای ننشسته و حماسه‌هایی چون حماسه کورشاد خلق کردند.
به سال ۶۷۹ میلادی، شاخه‌ای از اوغوزها به سرکردگی «نیشوفون» علیه استبداد و تزویر چین به پا خواستند، ولی شکست خوردند و دولت چین سر «نیشوفون» را بریده و در پایتخت به نمایش گذاشت.
سپس «فونی ان» از نسل«آشینا» حرکتی را برای رهایی و آزادی ترک ها شروع کرد، اما ارتش پرشمار چین سدی بود که به راحتی قابل عبور نبود. «فونی ان» به همراه ۵۳ نفر از دوستانش در میدان لوریانق اعدام شدند
لیکن مشعل آزادی روشن شده بود و قهرمانان اندیشمند و جسور در بین ترک ها کم نبود. این بار گرگی خاکستری با نام «قوتلوق» که او هم از نسل آشینا بود، رهبری حرکت را به دست گرفت. قوتلوق به سال ۶۸۰ میلادی در قسمت چین شمالی با تشکیلات مخفی خود شروع به فعالیت کرد. اطلاعات و اخبار دقیق از اوضاع چین و گؤی‌تورک‌ها را به صورت پنهان به دست بزرگان و اندیشمندان ملت ترک می‌رساند، و آنها را به خاطر خوشبختی نسل آینده، دعوت به این مبارزۀ مقدس میکرد
در مدت کوتاهی اعضای هم پیمان خود را به ۵۰۰۰ نفر رساند. در بین این اعضا، دانشمند متفکر و سیاستمدار توانا «تونیوکوق» هم حضور داشت. «تونیوکوق» و «کوتلوق» شانه به شانه هم، طرح و تاکتیک های بسیار خلاق و سرشار از نبوغ طراحی کرده و اجرا می‌کردند. اساس این طراحی ها به دست آوردن اسلحه، اسب، و روشهای تغذیه اعضا بود که رفته رفته افزایش می‌یافت
در اولین ضربات خود، ۳۰۰۰۰ اسب، و گله هایی از گوسفند و شتر به چنگ آوردند. غنایم فراوانی از تیر و کمان و خنجر به دست آوردند، و از طرفی شغل اصلی و اجدادی گؤی‌تورک‌ها آهنگری و اسلحه سازی بود و این باعث افزایش سریع سلاح میشد و متعاقباً با افزایش داوطلبان آزادیخواه برای مبارزه، تعداد سربازان طرفدار «قوتلوق» افزایش پیدا میکرد
در منطقه‌ای دور از ارتش غدار چین، یعنی ما بین بیابان گوبی و رودخانه اورخون، گرد هم آمده و بر قدرت خویش افزوده و منطقه‌ای را تحت نظارت خویش در آوردند. جنگلهای شمال «جوغای» ییلاق و «قاراقوروم» قشلاق قوتلوق و طرفدارانش بود
هدف بعدی آنها پایتخت همیشه مقدس ترک یعنی اؤتوکن بود. اؤتوکن دارای آب و هوای معتدل، خاک پربرکت، آسان برای مدافعه و دارای زاویه های مناسب جهت هجوم به اطراف بود، لیکن اوغوزهای ساکن در اطراف رودخانه سلنگا نیز خواستار اؤتوکن بودند و اصرار سرکرده اوغوزها، وقوع جنگ در منطقه «اینکلر گؤلو» ما بین گؤی‌تورک‌ها و اوغوزها را گریزناپذیر کرد. سرکردۀ اوغوزها حذف گردید و ترک های اوغوز در اطراف قوتلوق گرد آمدند و بدین ترتیب، اؤتوکن مجدداً پایتخت حکومت ترک ها گردید
اکنون حکومت نوپای ترک به فکر این بود که فرصت حملۀ منظم از طرف چینی ها را سلب کند. قبل از هر گونه انتقام جویی اسرای ترک را آزاد کنند و برای موفقیت هر چه بیشتر از ترک های اسیر نیز کمک بگیرند. همچنین با شرایط بحرانی حاضر، بهترین راه برای وصول غذا، لباس و اسب و سلاح، تهیه این ملزومات از داخل امپراطوری چین بود
قوتلوق، با سفارش و تاکید تونیوکوق، به عنوان خاقان ترک ها بر تخت نشسته بود و نام «ائل‌ته‌ریش» یعنی «نجات دهنده ائل» گرفته بود و از این به بعد با همین نام شهرت یافت
ائل‌ته‌ریش و تونیوکوق حملات متناوبی را به قسمت شمالی چین و مناطق جنوبی دیوار چین آغاز کردند. به سال ۶۸۲ میلادی، ۸ یورش،سال ۶۸۳ میلادی ۱۰ یورش، ۶۸۴ میلادی ۶ یورش، ۶۸۵ میلادی ۲ یورش، ۶۸۶ میلادی ۱۱ یورش و به سال ۶۸۷ میلادی ۹ یورش از طرف گؤی‌تورک‌ها علیه چینی طراحی و اجرا شد، طوریکه چینی ها فرصت تجدید نیرو پیدا نکردند. در هر یورش، تعدادی از ترک ها را نجات داده و غنایمی به دست می‌آوردند و قشون چینی ها را متحمل شکست می‌کردند
در آخرین یورش ها،منظم ترین ارتش چینی ها نیز از هم پاشیدند و مشهورترین فرماندهان نظامی چین به هلاکت رسیدند
بدین ترتیب امپراطوری گؤی‌تورک‌ها عظمت مجدد خود را به دست آورد
و با شکستهای پی در پی، تهدیدی به نام چین،بسیار ضعیف شده بود. ائل‌ته‌ریش، اقداماتی را برای سازماندهی هر چه بیشتر گؤی‌تورک‌ها به اجرا در آورد و برادرش«قاپقان» را به مقام «شاد» و برادر دیگرش«توسیفون»را به مقام «یابقو» ارتقا داد. مشاور و یاور همیشگی ائل‌ته‌ریش یعنی تونیوکوق نیز عنوان صدراعظمی را به دست آورده است